Chứng nói lắp

Di truyền có vai trò nhất định trong nguyên nhân nói lắp. Ở gia đình những người nói lắp, 20% con trai và 10% con gái bị rối loạn phát âm này.  











Nói lắp là một rối loạn phát âm đặc trưng bởi sự lặp lại kéo dài các âm, vần hay từ; sự do dự khi nói, hay đang nói thì dừng lại, làm cho nhịp phát âm bị rối loạn.

Theo thống kê của Mỹ công bố năm 1997, chứng lắp gặp ở 1% trẻ trước dậy thì và 0,8% thanh thiếu niên, nam giới bị nhiều hơn nữ (tỷ lệ 3/1). Mức độ nói lắp thường thay đổi theo hoàn cảnh: tăng khi gặp căng thẳng trong phát biểu (đọc báo cáo, nói chuyện với cấp trên), mất khi đọc sách, hát hay nói với vật nuôi trong nhà.

Nguyên nhân và các yếu tố thuận lợi 

• Nhân tố di truyền: trong số các con của những người nói lắp có 20% con trai và 10% con gái nói lắp;
• Đặc điểm nhân cách: người nói lắp thường có những nét lo lắng, tự ti. Có những trẻ ở nhà nói bình thường nhưng đến trường lại nói lắp (môi trường không thuận lợi);
• Mối quan hệ không hòa hợp giữa cha mẹ và con cái; 
• Hoàn cảnh chia ly (vào lớp nội trú, đổi chỗ ở). 

Biểu hiện lâm sàng

Nói lắp biểu hiện dưới nhiều dạng: lặp lại các âm và các vần, kéo dài các âm, ngắt các từ, ngắt quãng khi nói, thay từ khó phát âm bằng từ khác, căng thẳng quá mức khi phát âm một số từ, lặp lại các từ đơm âm (tôi, tôi, tôi, thấy nó…).

Nói lắp có thể kết hợp với các động tác khác ở mặt hay ở các bộ phận khác của cơ thể (mím môi, nghiến răng, nhắm mắt, nắm chặt bàn tay…).

Nói lắp được chia thành nhiều thể loại khác nhau:

• Nói lắp co cứng (thường gặp nhất): khó phát âm một số từ (thường là từ thứ nhất trong câu), một lúc sau từ ấy bột phát và nói được bình thường cả câu.
• Nói lắp co giật (ít gặp hơn): lặp lại ngoài ý muốn một âm, một cách bột phát và lặp bặp, thường là âm đầu của từ ghép hay của câu.
• Nói lắp do ức chế (thường không được nhận thấy): sau một câu hỏi, đối tượng không nói được, mặt không biểu hiện gì, một lúc sau khẽ giật mình và nói được.

Hầu hết các trường hợp nói lắp khởi phát trước lúc 10 tuổi. Đa số có thể hồi phục, 80% hồi phục tự nhiên, thường hồi phục trước 16 tuổi.

Điều trị

• Phương pháp điều trị cơ bản nhất: huấn luyện ngôn ngữ do chuyên viên phụ trách, chữa nói lắp đồng thời chữa các rối loạn ngôn ngữ kết hợp với nói lắp.
• Thư giãn luyện tập và liệu pháp tập tính áp dụng riêng hay kết hợp với huấn luyện phát âm đều mang lại hiệu quả. 
• Có thể dùng các thuốc giải lo âu đối với những trẻ quá lo lắng hay tự ti. Trường hợp có các triệu chứng căng thẳng vận động kết hợp có thể dùng các thuốc an thần kinh liều thấp (Haloperidol).
• Liệu pháp gia đình cũng cần tiến hành khi có căng thẳng trong quan hệ giữa cha mẹ và con cái hay lo âu chia ly.

Tiên lượng tốt nếu nói lắp xuất hiện trước 5 tuổi, không có rối loạn nặng về nhân cách ở trẻ và thái độ hợp tác trong điều trị của trẻ nói lắp và gia đình.

BS Nguyễn Minh Tuấn

(Trích từ cuốn Các rối loạn tâm thần, Chẩn đoán và điều trị)